Bij parasitaire mieren is een opmerkelijke strategie van misleiding en chemische oorlogsvoering waargenomen: ze infiltreren kolonies van verwante soorten, misleiden arbeiders om hun eigen koningin te doden en nemen vervolgens haar positie over. Dit gedrag, dat doet denken aan biologische manipulatie uit horrorfictie, benadrukt de meedogenloze efficiëntie van sommige insectengemeenschappen.
De parasitaire overname
Ongeveer 230 soorten mieren zijn bekende parasieten, die de arbeid van anderen uitbuiten. Sommige soorten doden de gastkoningin direct voordat ze hun eigen eieren leggen, terwijl andere, zoals Lasius Orientalis, een meer verraderlijke methode gebruiken: de kolonie van binnenuit manipuleren. Onderzoekers onder leiding van Keizo Takasuka van de Kyushu Universiteit in Fukuoka, Japan, documenteerden hoe deze parasitaire koninginnen de gewelddadige omverwerping van hun gastheer veroorzaken.
Chemische oorlogsvoering en bedrog
Het proces begint met de parasitaire koningin die de verdediging van de kolonie ontwijkt, vaak door zichzelf te maskeren in de geur van de gastkolonie. Eenmaal binnen valt ze de inwonende koningin aan met een chemische spray – vermoedelijk mierenzuur – afkomstig uit een buikopening. Deze chemische stof werkt als een signaal en zorgt ervoor dat de werkmieren hun eigen koningin als een bedreiging gaan zien.
De werksters vallen vervolgens hun moederkoningin aan en doden ze, waardoor de weg wordt vrijgemaakt voor de parasiet om haar eigen eieren te leggen. Deze overname vindt niet onmiddellijk plaats; het vereist meerdere chemische aanvallen en aanhoudende agressie van de arbeiders voordat de gastkoningin wordt uitgeschakeld. Zodra de parasitaire koningin de controle heeft, zorgen de arbeiders zonder onderscheid voor haar nakomelingen.
Evolutionair voordeel
Takasuka suggereert dat deze strategie een aanzienlijk evolutionair voordeel biedt. “Als het parasitisme slaagt, kan de nieuwe koningin de kwetsbare stichtingsfase veel veiliger doorkomen dan wanneer ze alleen een kolonie zou stichten.” De parasitaire koningin omzeilt de risico’s van het vanuit het niets oprichten van een kolonie door een bestaande, functionele samenleving te kapen.
Bredere implicaties
Chris Reid van de Macquarie Universiteit in Sydney, Australië, benadrukt hoe moeilijk het is om dergelijk gedrag te bestuderen, omdat het voorkomt in verborgen ondergrondse nesten. “Dit soort natuurhistorisch detectivewerk is essentieel voor het verbeteren van ons begrip van deze superbelangrijke insecten.”
Verder onderzoek zou inzichten kunnen opleveren in de bestrijding van invasieve mierensoorten, die een grote bedreiging vormen voor ecosystemen wereldwijd. Door de mechanismen achter deze parasitaire manipulatie te begrijpen, kunnen wetenschappers gerichte strategieën ontwikkelen om deze destructieve overnames te verstoren.
De meedogenloze efficiëntie van de parasitaire mier onderstreept de meedogenloze logica van natuurlijke selectie, waarbij overleven vaak afhangt van bedrog, manipulatie en de bereidheid om anderen uit te buiten
