De ruimte lijkt uitgestrekt en leeg, maar absolute duisternis is verrassend zeldzaam. Terwijl de nachtelijke hemel zwart lijkt, is het universum doordrongen van een zwakke gloed van verre sterren, verspreid stof en andere vormen van straling. Maar waar zijn de werkelijk donkerste plekken in ons zonnestelsel en daarbuiten? Het antwoord is complex, afhankelijk van hoe duisternis zelf wordt gedefinieerd.
Duisternis definiëren in een lichtgevend universum
Echte duisternis is niet simpelweg de afwezigheid van zichtbaar licht. Het elektromagnetische spectrum reikt veel verder dan wat onze ogen kunnen zien, inclusief gammastraling, ultraviolet licht en infraroodstraling. Deze golflengten raken bijna alles, wat betekent dat de ruimte, in zijn geheel bekeken, behoorlijk lichtgevend is. Als we ons echter uitsluitend op zichtbaar licht concentreren, vallen bepaalde gebieden op door hun extreme duisternis.
De donkerste objecten: lage albedo en lichtabsorptie
De duisternis van een object wordt gemeten aan de hand van zijn albedo – de hoeveelheid licht die het reflecteert. Een perfecte spiegel heeft een albedo van 1 en reflecteert al het licht, terwijl houtskool een albedo van slechts 4% heeft. Verschillende objecten in ons zonnestelsel en daarbuiten vertonen uitzonderlijk lage albedo’s, waardoor ze tot de donkerste bekende plaatsen behoren.
De kern van komeet Borrelly (19P/Borrelly) is recordhouder van het donkerste object in ons zonnestelsel en reflecteert minder dan 3% van het zonlicht. Op dezelfde manier reflecteert de exoplaneet TrES-2 b, gehuld in natriumdampen en titaniumoxide, minder dan 1% van het licht. Daarentegen reflecteert de aarde ongeveer 30% van het zonlicht.
Zwarte gaten: gevangen licht, geen absolute duisternis
Zwarte gaten, berucht om hun zwaartekracht, zien er donker uit omdat ze licht opvangen dat hun gebeurtenishorizon overschrijdt. Dit betekent echter niet dat ze volledig verstoken zijn van licht. In feite vervormt de intense zwaartekracht de ruimtetijd, waardoor licht wervelt en opwarmt voordat het verdwijnt. Het betreden van een zwart gat zou geen afdaling in het niets zijn, maar een vurig, verblindend einde.
Licht blokkeren: schaduwen en stofwolken
Duisternis kan ook voortkomen uit fysieke obstakels. Kraters aan de polen van de maan en Pluto blijven permanent in de schaduw en worden nooit door zonlicht beïnvloed. Dichte stofwolken, bekend als moleculaire kernen of Bok-bolletjes, blokkeren bijna al het zichtbare licht van omringende sterren en verschijnen als ‘gaten in de lucht’. Hoewel ze onzichtbaar zijn voor het blote oog, gloeien deze wolken zwakjes in het infrarood, waardoor hun aanwezigheid wordt onthuld.
Het verste bereik: verre duisternis
De diepste duisternis ligt in de verste uithoeken van de ruimte, ver verwijderd van welke lichtbron dan ook. NASA’s New Horizons-telescoop maakte beelden van deze verre gebieden en vond ze tien keer donkerder dan dichtbij de aarde. Maar zelfs hier blijft de zwakke gloed van de kosmos bestaan.
Interessant genoeg bevindt de aarde zich in een relatief donkere holte in de Melkweg, waardoor we een onbelemmerd zicht op het universum hebben. Deze unieke positie kan cruciaal zijn geweest voor de ontwikkeling van de astronomie.
Uiteindelijk is absolute duisternis een illusie. De ruimte is nooit echt zwart, maar eerder een spectrum van zwakke gloed en verborgen licht. De donkerste uithoeken van het universum zijn geen leegtes, maar plaatsen waar het licht moeite heeft om te bereiken, en waar onze perceptie van duisternis het meest op de proef wordt gesteld
